Chełm. Rozpoczęły się przetargi na budowę Muzeum Ofiar Rzezi Wołyńskiej oraz Centrum Prawdy i Pojednania

Rozpoczęcie całego procesu miało miejsce 11 lipca, podczas uroczystości upamiętniających 82. rocznicę Krwawej Niedzieli. W obecności prezydenta elekta Karola Nawrockiego, prezydent miasta Chełm Jakub Banaszek podpisał dokumenty inicjujące postępowanie przetargowe na opracowanie dokumentacji projektowej muzeum. Wydarzenie to miało charakter głęboko symboliczny – w Chełmie, miejscu o ogromnym znaczeniu dla historii pogranicza, podjęto konkretne kroki w kierunku stworzenia przestrzeni pamięci narodowej.

Poniżej zdjęcia z tego wydarzenia:

- To dla całej społeczności Chełma bardzo ważny dzień (...) przede wszystkim dlatego, że to właśnie dzisiaj podpisałem dokumenty, które ogłoszą przetarg na realizację tej wielkiej idei, o której państwo dzisiaj słyszeliście, którą państwo przed chwilą widzieliście i która już za dwa lata właśnie tutaj, w tym miejscu zostanie zrealizowana. Chciałbym z tego miejsca jeszcze raz podziękować wszystkim tym, którzy wspierali samorząd miasta Chełma w realizacji tej inwestycji, którzy nie zwątpili, którzy stanęli po stronie prawdy i którzy nie mówili tak jak minister kultury, że ta instytucja jest przedwczesna i nieprzemyślana, tylko powiedzieli, że jest to coś, co powinno nas wszystkich łączyć, niezależnie od tego, jakie mamy poglądy, jakie wyznajemy wartości... bo przecież tutaj chodzi o tych, którzy o siebie zawalczyć nie mogą, którzy leżą w bezimiennych, nawet nie grobach - w bezimiennych dołach. My dzisiaj przywracamy im pamięć kolejną taką instytucją - powiedział Jakub Banaszek, tuż po podpisaniu dokumentów przetargowych na opracowanie dokumentacji projektowej Muzeum Pamięci Ofiar Rzezi Wołyńskiej oraz Centrum Prawdy i Pojednania im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego.

Dwa przetargi – jeden cel

Pierwszy przetarg, ogłoszony 18 lipca, dotyczy wykonania pełnej dokumentacji projektowo-kosztorysowej wraz z uzyskaniem pozwolenia na budowę i pełnieniem nadzoru autorskiego. Prace obejmą rewitalizację i adaptację historycznego kompleksu dawnego szpitala wojskowego przy ul. Hrubieszowskiej 102 – zespołu budynków z końca XIX wieku, które zachowały swój oryginalny układ urbanistyczny i architektoniczny. W zespole znajdują się m.in. dawne pawilony szpitalne, budynki pomocnicze, wozownia, wieża ciśnień i piwnice. Wszystkie obiekty są wpisane do rejestru zabytków i mają ogromną wartość historyczną oraz architektoniczną. Dokumentacja przewiduje ich adaptację do funkcji muzealnych, edukacyjnych i administracyjnych, z zachowaniem oryginalnych elementów, takich jak: dekoracje ceglane, ryzality, ganki czy stolarka okienna.

Trzy dni później (21 lipca) Miasto Chełm ogłosiło drugi, kluczowy przetarg – tym razem na pierwszy etap realizacji inwestycji. Zakres prac obejmuje wykonanie projektu budowlanego i przebudowę jednego z najważniejszych budynków zespołu – dawnego pawilonu szpitalnego nr 4, który ma zostać przekształcony w nowoczesne muzeum. W jego wnętrzach znajdą się m.in.: sale wystaw stałych i multimedialnych, przestrzenie edukacyjne oraz infrastruktura techniczna zgodna z najnowszymi standardami. Budynek zostanie dostosowany do potrzeb osób z niepełnosprawnościami i wyposażony w nowoczesne systemy bezpieczeństwa, nagłośnienia, oświetlenia i monitoringu. Termin realizacji tego etapu wynosi 15 miesięcy, w tym do pięciu miesięcy przewidziano na przygotowanie dokumentacji projektowej.

Oba przetargi obejmują nie tylko rewitalizację samych budynków, lecz także zagospodarowanie przestrzeni wokół nich. Koncepcja urbanistyczna przewiduje powstanie m.in. Centrum Konferencyjnego, kawiarni, hotelu z miejscami odpoczynku dla kierowców, strefy plenerowej do koncertów patriotycznych oraz specjalnej przestrzeni nazwanej „Miejscem Sprawiedliwych” – poświęconej Ukraińcom, którzy z narażeniem życia pomagali Polakom podczas Rzezi Wołyńskiej.

Władze Chełma podkreślają, że projekt ten ma wymiar nie tylko lokalny, ale i ogólnopolski. W zamyśle ma to być miejsce, które w nowoczesny, empatyczny i edukacyjny sposób opowie o tragicznej historii Wołynia, odda hołd ofiarom i umożliwi budowanie współczesnej świadomości historycznej. Zachowując szacunek dla zabytkowej tkanki architektonicznej i przestrzennej, projekt wprowadzi nowoczesne rozwiązania funkcjonalne i technologiczne.

Muzeum o znaczeniu politycznym?

Muzeum Pamięci Ofiar Rzezi Wołyńskiej oraz Centrum Prawdy i Pojednania im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego w Chełmie to samorządowa instytucja kultury, powołana 26 maja 2023 roku uchwałą Rady Miasta Chełm. Od początku swojego istnienia projekt zyskał status jednego z najważniejszych przedsięwzięć historyczno-edukacyjnych w Polsce Wschodniej. Placówka ma powstać na terenie o powierzchni 5,8 ha przy ul. Hrubieszowskiej 102 – obszarze, który miasto nabyło 28 listopada 2022 roku dzięki wsparciu finansowemu w wysokości blisko 4 mln zł z rezerwy Prezesa Rady Ministrów. Docelowo, w dziesięciu zabytkowych budynkach z przełomu XIX i XX wieku, ma powstać nowoczesny kompleks muzealno-edukacyjny z centrum konferencyjnym.

Realizacja projektu została zaplanowana na lata 2023–2027. Już w 2020 roku prezydent miasta Jakub Banaszek podpisał pierwszy list intencyjny z ówczesnym wicepremierem Jackiem Sasinem. W 2023 roku kolejny list – tym razem w sprawie współprowadzenia instytucji – został podpisany z Ministrem Kultury i Dziedzictwa Narodowego Piotrem Glińskim. 27 listopada 2023 roku zawarto formalną umowę pomiędzy miastem a ministerstwem, jednak po zmianie rządu została ona wypowiedziana przez nowego ministra – ze skutkiem na 31 grudnia 2024 roku – co doprowadziło do impasu.

Jakub Banaszek wielokrotnie podkreślał, że mimo zawirowań politycznych i zerwania współpracy przez stronę rządową, miasto konsekwentnie kontynuuje proces inwestycyjny. Spór zakończył się pozwem złożonym przez Miasto Chełm przeciwko Skarbowi Państwa, reprezentowanemu przez ministra kultury. Celem władz miasta jest doprowadzenie do realizacji placówki, która – jak mówił prezydent – „odda głos tym, którzy nie mogą już o siebie zawalczyć”.

Miasto stawia pierwszy krok, ale co dalej?

Wypowiedzenie przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego umowy o współprowadzeniu Muzeum Pamięci Ofiar Rzezi Wołyńskiej oraz Centrum Prawdy i Pojednania im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego skutkuje nie tylko impasem formalnym, ale przede wszystkim brakiem środków centralnych na realizację inwestycji. Dotychczasowe plany zakładały współfinansowanie ze strony rządu, co dawało realną szansę na terminowe zrealizowanie całości projektu.

Pomimo trudności, samorząd nie rezygnuje z kontynuacji przedsięwzięcia. W projekcie budżetu miasta na 2025 rok przewidziano 500 000 zł na zadanie pn. „Muzeum Pamięci Ofiar Rzezi Wołyńskiej oraz Centrum Prawdy i Pojednania im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego (w organizacji) – opracowanie dokumentacji projektowej na remont i adaptację budynków przy ul. Hrubieszowskiej 102.” Wszystko wskazuje na to, że właśnie tę kwotę miasto zamierza przeznaczyć na prace projektowe, których wykonawca poszukiwany jest w przetargu.

Pojawia się jednak zasadnicze pytanie: skąd samorząd planuje pozyskać środki na realizację pierwszego etapu budowy muzeum? Koszty tej fazy z pewnością wielokrotnie przekroczą środki zarezerwowane na dokumentację. Czekamy na oficjalne stanowisko ratusza w tej sprawie.

Czytaj także: