Czym są przestępstwa z nienawiści?
Choć w polskim prawie karnym nie istnieje ścisła definicja tego pojęcia, funkcjonariusze i prokuratorzy korzystają z wytycznych OBWE. Według Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka przestępstwo z nienawiści to każde przestępstwo kryminalne wymierzone w ludzi lub ich mienie, gdy ofiara została wybrana z powodu przynależności – rzeczywistej lub domniemanej – do określonej grupy. Kryteriami mogą być: rasa, narodowość, język, kolor skóry, religia, poglądy polityczne, płeć, orientacja seksualna, wiek czy niepełnosprawność.
Już w wytycznych Prokuratora Generalnego z 2014 roku wskazano, że takie przestępstwo jest popełniane wobec osoby lub grupy osób właśnie ze względu na ich narodowość, etniczność, rasę, religię czy światopogląd. Kluczowe jest to, że sprawca wybiera ofiarę, kierując się uprzedzeniem.
Jakie czyny są karalne?
Polski Kodeks karny przewiduje szereg artykułów penalizujących przestępstwa na tle nienawiści. Do najważniejszych należą m.in.:
art. 117 § 1 k.k. – publiczne nawoływanie do wojny napastniczej,
art. 118 i 118a k.k. – eksterminacja i zamach przeciwko ludności,
art. 119 § 1 k.k. – stosowanie przemocy lub gróźb wobec osoby z uwagi na jej pochodzenie, narodowość, rasę czy wyznanie,
art. 133 k.k. – znieważenie narodu polskiego,
art. 137 § 2 k.k. – niszczenie symboli narodowych,
art. 194–196 k.k. – ograniczanie praw i obraza uczuć religijnych,
art. 256–257 k.k. – propagowanie faszyzmu i totalitaryzmu oraz znieważanie grup z powodu przynależności narodowej, rasowej czy religijnej.
Poza tym przestępstwa motywowane nienawiścią mogą być kwalifikowane z innych przepisów, jak np. art. 190 (groźby karalne), art. 212 (zniesławienie), art. 216 (znieważenie), art. 217 (naruszenie nietykalności cielesnej), art. 157–158 (uszkodzenie ciała i pobicie), art. 288 (zniszczenie mienia).
Warto podkreślić, że mowa nienawiści i hejt nie mają w polskim prawie odrębnej definicji, ale w praktyce często wyczerpują znamiona wskazanych przestępstw.
Od 16 kwietnia 2022 roku obowiązuje także ustawa o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji Federacji Rosyjskiej na Ukrainę. Wprowadza ona sankcje za stosowanie lub propagowanie symboli i nazw popierających agresję Rosji. Za takie działania grozi grzywna, ograniczenie wolności lub do 2 lat więzienia.
Rola policji i prokuratury
Każde przestępstwo, w którym motywacją sprawcy są uprzedzenia, traktowane jest w Polsce jako przestępstwo z nienawiści. Dlatego tak ważne jest, by już w śledztwie ustalić, czy sprawca kierował się niechęcią do określonej grupy społecznej, np. ze względu na rasę, religię czy orientację seksualną.
Od 2015 roku w Policji działa system monitoringu przestępstw z nienawiści. Wyznaczono koordynatorów krajowych i wojewódzkich, którzy nadzorują prowadzone postępowania i analizują dane. Dzięki temu możliwe jest rozpoznanie skali zjawiska, sposobów działania sprawców i ustalenie, jakie szkolenia powinni przejść funkcjonariusze. Wszystkie sprawy podlegają ścisłemu nadzorowi prokuratury.
Przestępstwa z nienawiści to nie tylko atak na pojedynczą osobę. Uderzają w całe społeczności, podważają poczucie bezpieczeństwa i zagrażają spójności społeczeństwa. To przejaw dyskryminacji, który – jak pokazują statystyki – w Polsce narasta.
Policja przypomina, że ściganie tego rodzaju czynów jest priorytetem, ale równie istotna jest profilaktyka i edukacja, które mają zapobiegać podobnym zjawiskom w przyszłości.
Napisz komentarz
Komentarze